Vorige week nam ik deel aan het online Zoom-event ‘De kunst van ongelukkig zijn’ van The School of Life uit Amsterdam.
Daarbij gingen zij in gesprek met psychiater Dirk de Wachter vanuit zijn huiskamer.
Uitgaand van zijn gekende uitspraken 'Onze maatschappij lijkt door te schieten in ikkigheid. Een overgewaardeerd denken van: ik kan het helemaal alleen...' werd nu de link gelegd met de bijzondere omstandigheden in tijden van Corona/Covid19.
Wat hem destijds in beweging zette...
Bij aanvang van het gesprek heeft Dirk De Wachter het over het moment waarop hij wist dat hij psychiater wilde worden. Op 15 jarige leeftijd las hij ‘De avonden’ van Gerard Reve. Daarin kwam hij meer te weten over de gedachte van de mens, wat voor hem een hele ontnuchtering was.
Tot op dat moment dacht hij dat hij de enige was die zo veel gedachten had. Het besef daarin niet alleen te zijn en tegelijk te weten dat anderen hier ook vaak mee worstelden, triggerde hem hier meer over te weten en uiteindelijk die professionele richting uit te gaan.
Ook heeft hij het even over zijn vader. Als jonge toeschouwer zag en leerde hij dat het leven vol lastigheden en ongelukkigheden zat, maar dat die tegelijk er een essentieel onderdeel van uitmaken.
Geef aandacht aan je ongelukkigheden
Hij pleit ervoor om – in ons gelukkig leven – aandacht te hebben voor die kleine lastigheden en ongelukkigheden en deze niet weg te duwen, want dan gaan ze ons ‘aanvreten’.
Maar hoe kunnen we nu van die onmacht een kracht maken ?
“Spreek erover met elkaar! Spreken over de kleine lastigheden – die iedereen heeft – zal zorgen voor verbondenheid, net omwille van die gedeelde ongelukkigheden.”
We moeten leren omgaan met 'niet te moeten overleven'
In de westerse wereld is het duidelijk dat we het moeilijk hebben met dat geluk en ongeluk. Hij schrijft dit toe aan het feit dat we lang – in sommige gebieden is dat nog steeds zo – hebben moeten ‘overleven’. Het was een hele opgave om gezond te blijven, voedsel te vinden, niet gewond of gedood te worden door wilde dieren of andere vijandige mensen.
De laatste decennia in de westerse wereld moeten we dit veel minder actief doen. We ‘kunnen leven’, maar aangezien we dit eeuwen niet automatisch deden, moeten we net dit leren…. Voor het eerst moeten we méér doen dan louter overleven… en dan wordt ‘geluk’ onze houvast.
“Al te vaak wordt het leven gedefinieerd als een vrolijke feestelijke boel. Maar in werkelijkheid is het vaak anders…”. Dirk De Wachter beschrijft het leven eerder als zinvol, vervullend en aangenaam, inclusief ‘contentement’ én lastigheden.
Meer dan ooit is het onze opgave om te leven in tevredenheid.
"Waarom spreken we niet eerder met mekaar?"
Als we de facebooks, instagrams etc… mogen geloven is iedereen in de lage landen supergelukkig. In schril contrast daarmee staat echter dat er nog nooit zoveel medicatie en drugs werd genomen en dat psychiaters, psychologen en coaches de handen vol hebben om velen hun mentaal welzijn op te krikken.
Daarbij stelt Dirk De Wachter zich hardop de vraag waarom mensen niet eerder met elkaar spreken, maar wel professionele, betalende hulp verkiezen. “Waarom wachten we tot het escaleert totdat het een diagnostisch etiket krijgt?”
“Geluk kan je bevorderen door ongeluk mee te nemen in je verbinding met anderen. Zorgzaam en liefdevol in verbinding gaan met je naasten kan door het delen van die kleine lastigheden,” meent hij.
Vanuit het publiek kwam de vraag hoe je de negatieve gedachtenstroom in je hoofd kan stoppen. Ook daarbij zegt Dirk De Wachter dat delen en spreken met anderen kan helpen om die vicieuze cirkel van negatieve gedachten te doorbreken.
“In deze bijzondere tijden is zijn boodschap aan de wereld om te luisteren en te verbinden; sta er niet naar te kijken en je enkel zorgen te maken om wat nog zou kunnen komen… Engagez-vous !!”
De verandering ? Het nieuwe normaal ?
De psychiater merkt op dat er bij aanvang van de Coronacrisis en tijdens de lockdown her en der werd gezegd dat het anders zou worden, dat we door bezinning collectief een andere levensstijl zouden gaan aannemen.
De laatste tijd merkt hij, o.a. door aanhoudende economische onzekerheden, dat er weinig signalen zijn om naar iets nieuws te gaan, maar eerder snel terug naar het oude te gaan. Zijn bedenking hierbij is dat de crisis blijkbaar nog niet ernstig genoeg blijkt te zijn om echt iets te veranderen…
Hij meent dat die beweging echter wel mogelijk is…maar niet door bombastische, overroepen grote bewegingen, maar eerder door bottom up processen: iets betekenen voor een ander, kleine doch oprechte acties als blijk van genegenheid, etc… en dit niet willen forceren!
“De wezenlijkheid van het leven zit in het genegen, verbonden, hoopvol wachten… wachten zonder te verwachten…”
Nog een vraag uit het publiek was: waar ligt de scheiding tussen het accepteren van ongeluk en het aanpakken van dat ongeluk ? Daarbij antwoordde de psychiater: “Het leven is een zeer noodlottig gegeven, een merkwaardige samenloop van omstandigheden”.
Hij gebruikte daarbij een fijne en inspirerende metafoor die mij persoonlijk heel erg aansprak, en die ik graag met jullie deel:
“Het leven is als een meanderende tocht door de kosmos… het gaat zijn gang. We kunnen op dat pad aan de linkerkant of aan de rechterkant lopen.
Links is het donker, glad, vochtig, begroeid met mos, met veel oneffenheden. Rechts schijnt de zon en is het goed wandelen.
Onze opgave in het leven is om de goeie kant van het pad te zoeken… en dit telkens weer opnieuw, want het kronkelt…
…en wees wat minder fantastisch !!”
